هنر ۱۴۰۳ در آینه مهر ؛
سینمای ایران در تقاطع هنر و گیشه از اسکار تا کمدی های میلیاردی!
کاراموند: در سالی که گذشت سینمای ایران با اتفاقات مختلفی از استقبال مخاطبان از فیلم های کمدی روی پرده گرفته تا کسب سومین جایزه اسکار برای ایران روبه رو بود.
به گزارش کاراموند به نقل از مهر، سینمای ایران پارسال روزهای پرفراز و فرود کمی نداشت اما به علت تغییر دولت و با شعار وفاق ملی این امید در دل سینماگران زنده شد که بتوانند با اختیارات بیشتری سراغ ساخت و اکران فیلم بروند.
در سال قبل نیز در غیاب خیلی از افراد نام آشنا و بزرگان سینما، نبض گیشه در دست فیلمهای کمدی بود. رکوردهای فروش یکی بعد از دیگری جابه جا می شد و مخاطبان بیشتری هرروزه برای تماشای این فیلمها به سالن سینما می رفتند. اتفاقی که بازهم ادامه دارد و مخاطبان مشتاقانه چشم انتظار هستند که با آثار متنوع تر، با کیفیت تر و سبد اکران متنوع تری مواجه شوند و ذوق تماشای برخی فیلمها در دل قشر خاکستری سینما مجدد روشن شود.
بی شک یکی از اتفاقات شاخص سال قبل دریافت جایزه اسکار توسط انیمیشن کوتاه «در سایه سرو» بود که توانست برای سومین بار این جایزه را برای ایران به ارمغان بیاورد.
مانند سالهای گذشته در گزارش پیش رو به تعدادی از رویدادها و حاشیه های سال ۱۴۰۳ در سینمای ایران اشاره کرده ایم. آن چه می خوانید مروری است مختصر بر متن و حاشیه یک سال قبل سینمای ایران در چارچوب چهار روایت.
روایت اول؛ جایزه اسکار برای ایران و آرزویی که تحقق یافت
بق روال هرساله، کشورها باید فیلم منتخب خودشان را به آکادمی اسکار معرفی می کردند. در ایران هم گمانه زنی ها برای معرفی فیلم به جایزه اسکار نود و هفتم بالا گرفته بود. در نگاه اول شاید هیچ فیلمی از قدرت رقابت با فیلمهای سینمای جهان برخودار نبود ولی به هر صورت جایزه اسکار و رقابت با فیلمهای کشورهای دیگر هر کسی که تمایلی به سینما داشته باشد را وسوسه می کند که نیم نگاهی هم به این جایزه داشته باشد.
در نهایت نرگس آبیار، شبنم مقدمی، فریدون جیرانی، علی دهکردی، مرتضی رزاق کریمی، مهدی سجاده چی، اکبر نبوی، بهروز شعیبی و مجید زین العابدین که اعضاء ۹ نفره هیات انتخاب نماینده سینمای ایران برای حضور در نود و هفتمین دوره آکادمی اسکار را تشکیل دادند، در آخرین روز از شهریور ماه اعلام نمودند که فیلم مستند «ایساتیس» به کارگردانی علیرضا دهقان، فیلم سینمایی «شهر خاموش» به کارگردانی احمد بهرامی و فیلم «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه پاشا سه نامزد غائی این هیات بودند که بعد از ۱۰ روز بررسی و بازنگری، فیلم سینمایی «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه پاشا را بعنوان نماینده ایران به اسکار ۲۰۲۵ معرفی می کنند. انتخابی که انتقادات کمی بهمراه نداشت.
برخی معتقد بودند که شاید فیلم «شهر خاموش» که حضور و جوایز بین المللی بیشتری داشته است، می توانست گزینه بهتری باشد و خود احمد بهرامی در مصاحبه با خبرنگار مهر مطرح کرد: یکی از ملاک های معرفی یک فیلم به اسکار این است که فیلم در جشنواره های معتبر جهانی نمایش داشته باشد و «شهر خاموش» نیز در جشنواره تالین جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد که جشنواره معتبری است و همین طور سه ماه در اروپا نمایش داشت و بالاتر از ۱۰ کشور اروپایی دیگر این فیلم را خریداری نموده اند و می خواهند نمایش دهند.
صحبت های دیگری نیز بر مبنای این مطرح بود که عده ای از اعضاء هیات انتخاب ازجمله فریدون جیرانی فیلم «رکسانا» را گزینه مناسبی برای معرفی به اسکار می دانستند. شبنم مقدمی بعنوان سخنگوی هیات انتخاب در اینباره توضیح داد: هیات انتخاب نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۵ تمامی آثار واجد شرایط حضور در این رقابت را مورد بررسی قرار داد. برخی از آثار مطرح شده ازجمله سه فیلم «رکسانا»، «صبحانه با زرافه ها» و «تابستان همان سال» با عنایت به عدم اکران تجاری حداقلی در زمان اعلامی اسکار، به منظور حفظ حقوق فیلمسازان آنها و حفظ شانس بررسی در سال آینده، لحاظ نشدند.
زمانی که لیست اولیه اسکار در ۱۰ دسته اعلام شد، هرچند «در آغوش درخت» از ایران از راه یابی به رقابت بخش بهترین فیلم بین المللی بازماند اما در بخش انیمیشن کوتاه، «در سایه سرو» ساخته شیرین سوهانی و حسین ملایمی در بین نامزدهای اولیه حضور داشت، اتفاقی که برای نخستین بار برای انیمیشن ایران رخ داد خبری که در نگاه اول چیزی مانند رؤیا بود اما وقتی جایزه اسکار در دستان شیرین سوهانی و حسین ملایمی قرار گرفت، این تصویر همچون رویایی تحقق یافته در ذهن همه ما ثبت گردید.
انیمیشن «در سایه سرو» بعد از فیلمهای سینمایی «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» اصغر فرهادی سومین اسکار را برای تاریخ سینمای ایران به ارمغان آورد.
دریافت جایزه اسکار «در سایه سرو» هم اما بدون حاشیه نبود. حسین ملایمی و شیرین سوهانی بعد از دریافت تندیس اسکار، این جایزه را یک اتفاق سوررئال دانستند، برای اینکه پروازشان سه ساعت قبل از شروع مراسم در لس آنجلس نشسته بود و حتی تا روز قبل، ویزا نداشتند!
شیرین سوهانی با هیجان در حال سخنرانی بود که همسرش میکروفن را از او گرفت و سخنرانی را ادامه داد. این اتفاق واکنش منفی مخاطبان و به ویژه حامیان حقوق بانوان را در پی داشت. تا جایی که سوهانی در پشتیبانی از همسر خود در فضای مجازی اظهار داشت: هر دوی ما تحت استرس زیادی بودیم و همسرم تنها قصد داشت تا به من کمک نماید بنابراین میکروفن را از من گرفت.
سومین اسکار ایران بغیر از ارزش های بسیاری که بهمراه دارد، می تواند نشان دهنده اهمیت و لزوم توجه بیشتر به انیمیشن باشد. با توجه به درخشش های بین المللی انیمیشن ایران، این هنر-صنعت می تواند در بازارهای جهانی دستاوردهای بزرگی برای سینمای ما به ارمغان بیاورد.
روایت دوم؛ جشنواره فیلم فجر، همان همیشگی بعلاوه چند تغییر جزئی
شنواره فیلم فجر همیشه یکی از مهم ترین رویدادهای سینمایی به حساب می آید که هرسال با حاشیه های زیادی همراه بوده است. بعد از دبیری دوساله مجتبی امینی در دوره های چهل و یکم و دوم، در حکمی از طرف محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی با حفظ سمت بعنوان دبیر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. اتفاقی که با حرف ها و حدیث های بسیاری همراه شد. خزاعی در شروع خرداد اعلام نمود که آماده سازی فراخوان این رویداد در ۲ بخش ملی و بین الملل در دست انجام است و متن کامل فراخوان چهل و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر هفته آینده منتشر خواهد شد.
اما شرایط طوری پیش نرفت که خزاعی بار دیگر طعم دبیری جشنواره فیلم فجر را بچشد. با شهادت رییس جمهور، تغییر و تحول در کشور و دولت بگونه ای دیگر رقم خورد و به فاصله کمتر از ۹۰ روز تا شروع چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، منوچهر شاهسواری بعنوان دبیر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر انتخاب شد.
سال گذشته مجدداً تفکیک بین بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر از بخش ملی در دستور کار قرار گرفت. این تفکیک یکی از اقدامات مهمی بود که انجام شد و با تفکیک بخش بین الملل از ملی، برگزاری مستقل آن به زمان مورد توافق با اتحادیه بین الملل انجمن تهیه فیلم موکول شد. پیش از این، خزاعی دستور تجمیع بخش ملی و بین المللی جشنواره فیلم فجر را داده بود.
این تغییر رویه با واکنش های مثبتی همراه شد و با عنایت به سابقه شاهسواری همه اذعان داشتند که فردی سکان مهم ترین جشنواره فیلم ایران را برعهده گرفته است که همزیستی خوبی با سینما و اهالی این حوزه داشته و دارد. درنتیجه همه منتظر تجربه یک فجر متفاوت بودند. هرچند که باید این نکته مهم را مدنظر داشته باشیم دبیر جدید فجر زمان بسیار کمی در اختیار داشت.
یکی از اتفاقات مهم امسال همین طور بازگشت سیمرغ مردمی بود. سیمرغ مردمی که هر ساله از اعتبار ویژه ای بین صاحبان آثار و مخاطبان برخوردار است، از شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر به سبد جوایز افزوده شد و تا سی و نهمین دوره از جشنواره فیلم فجر، ۲۹ فیلم موفق به کسب این سیمرغ شدند. این جایزه در چهلمین دوره رویداد به علت صیانت از آرای مردم حذف شد.
با انتخاب و شروع به کار هیات انتخاب همه منتظر نتیجه جلسات بودند تا شاید بتوانند فیلم هایی مانند «رکسانا»، «پیر پسر»، «قاتل و وحشی» و … را در جشنواره ببینند. اتفاقی که بطور قطع می توانست خون تازه ای به رگ های فجر تزریق کند اما نشد آن چه باید می شد. اکتای براهنی کارگردان فیلم «پیر پسر» که برای حضور در این دوره ثبت نام کرده بود در فضای مجازی اعلام نمود که این فیلم علیرغم تأیید هیات انتخاب به جشنواره راه پیدا نکرده است. همین طور رعنا آزادی ور یکی از اعضاء این هیات با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود به تعریف و تمجید خیلی از این فیلم پرداخت.
گبرلو دیگر عضو این هیات هم در یادداشتی اعلام نمود: «در میانه راه اعلام نمودند برخی فیلمها که ظاهراً مورد پسند اکثریت اعضا هم بود مثل «پیر پسر»، «رکسانا» و «بی سروصدا» منع قانونی دارند و اشتباهاً برای دیدن در اختیار هیات انتخاب قرار گرفته، خیلی دلمان سوخت چون یکی از این فیلمها را که می توانست تحولی در سینمای ایران ایجاد نماید اجبارا و با بی میلی از جدول انتخاب ها کنار گذاشتیم».
این حاشیه ها ادامه دار بود تا جایی که قرار شد بخش ویژه ای دیده شود و در انتها هر روز یک فیلم در برج میلاد به نمایش دربیاید. فیلم هایی همچون «رگ های آبی»، «آتش و گلستان»، «فرشته ها نمی میرند»، «غریزه»، «رکسانا»، «لاک پشت»، «پیر پسر» در این بخش به نمایش درآمدند که در این میان فیلم «پیر پسر» با استقبال زیاد منتقدان و اهالی رسانه همراه شد.
تا روز پایانی جشنواره هم همه منتظر اکران فیلم پرحاشیه «قاتل و وحشی» بودند اما این اتفاق رخ نداد. بخش ویژه جشنواره فیلم فجر حال و هوای خوبی ایجاد کرد ولی به صورتی با نمایش ندادن فیلم نعمت الله ابتر ماند و به یک نکته منفی برای جشنواره بدل شد.
یکی دیگر از نخستین حاشیه های این دوره از جشنواره پوستر آن بود. پوستری که توسط ابراهیم حقیقی و با الهام از شخصیت مادر فیلم علی حاتمی طراحی شده بود و از همان اول حاشیه های بسیار زیادی را بهمراه داشت. این اعتراض ها تا جایی پیش رفت که تنها ۲ روز بعد از رونمایی، مسعود نجفی مدیر روابط عمومی جشنواره فیلم فجر اعلام نمود که با تصمیم دبیر جشنواره، پوستر جشنواره چهل و سوم با انجام اصلاحات و بعد از تائید استاد ابراهیم حقیقی منتشر خواهد شد.
در این پوستر تصویر زنده یاد رقیه چهره آزاد غیرواقعی و اگزجره نمایش داده شده و قرار بود که اصلاح گردد اما اصلاح آن به قدری ناچیز بود که تغییری در شکل کلی پوستر به وجود نیامد.
با بازدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از جزیره بوموسی قرار بود که بخش تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر در اواخر بهمن به میزبانی این جزیره برگزار گردد. حتی منوچهر شاهسواری نیز برای بازدید نزدیک به جزیره بوموسی رفته بود ولی درنهایت بخش تجلی اراده ملی با برگزاری در پردیس سینمایی ملت به پایان رسید!
برای اولین بار در ادوار جشنواره و طبق توافق دبیرخانه با صاحبان فیلمها و لابراتوارهای سینمایی قرار شد که تمامی فیلم ها جهت دارا بودن استاندارد قابل قبول از نظر کیفیت صدا و تصویر در سالن کیارستمی بنیاد سینمایی فارابی تست غائی شوند. اتفاقی که شاید تا زمان داشتن یک خانه جشنواره با کیفیت و استاندارد خیلی محلی از اعراب نداشته باشد. بگونه ای که مانند سالهای گذشته اغلب صاحبان آثار از کیفیت پخش و نمایش فیلم خود در برج میلاد ناراضی بودند و بطور کلی قسمتی از صداها و دیالوگ فیلمها شنیده نمی شد.
یکی از اتفاقات بسیار مهم و در عین حال عجیب این دوره کناره گیری بهرام رادان از جمع هفت نفره داوری آثار بود. بهرام رادان به علت طولانی شدن مدت زمان بازگشت از سفر با ارسال نامه ای از جمع اعضاء هیات داوران جشنواره فیلم فجر چهل و سوم خارج شد و با تصمیم منوچهر شاهسواری دبیر جشنواره و موافقت سایر اعضاء هیات داوران، عضو جدیدی جایگزین رادان در هیات داوران نشد و در اتفاقی نادر تعداد اعضاء داوران به عدد زوج تبدیل شد.
با تمام فراز و فرودهایی که وجود داشت، چهل و سومین جشنواره فیلم فجر به اختتامیه خود رسید. جایی که با بیان برندگان خیلی از اهالی فرهنگ و هنر و رسانه نسبت به انتخاب های داوران متعجب و معترض بودند و حتی شهاب حسینی هم بعد از آن در صفحه شخصی خود یادداشتی منتشر نمود و برخی هم اهدای جوایز را به صورتی تقسیم جوایز عنوان کردند.
این روزها باید منتظر بمانیم و ببینیم که سرنوشت بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر چه خواهد شد!
روایت سوم؛ فروش گیشه بازهم بر مدار کمدی
ز زمانیکه ویروس کرونا گریبان جهان را گرفت سینماها نیز به فراخور تعطیلی گسترده کشور رو به تعطیلی می رفتند. سینمای ایران در چنین شرایطی برای جذب مخاطب و فروش بیشتر سراغ فیلمهای کمدی عامه پسند رفت. پارسال فیلم «خجالت نکش ۲» ۸۶ میلیارد، «پول و پارتی» ۹۱ میلیارد، «مست عشق» ۱۲۰ میلیارد، «صبحانه با زرافه ها» ۱۲۱ میلیارد، «تمساح خونی» ۱۶۸ میلیارد، «زودپز» ۲۲۹ میلیارد، «تگزاس ۳» ۲۴۹ میلیارد و «هفتاد سی» ۳۳۷ میلیارد تومان، فروش داشتند. در این فهرست پرفروش ها تنها فیلم «مست عشق» حسن فتحی جزو کمدی ها نیست.
کمدی های امسال نیز مثل گذشته چند خاصیت مشخص داشتند؛ داستان هایی سطحی، شوخی های تکراری که گاهی با استفاده از شوخی های جنسی اهتمام در خنداندن مخاطب داشتند، حضور یکسری بازیگران مشخص و تکراری مانند پژمان جمشیدی که پایه ثابت فیلمهای گیشه پسند شده است.
مسعود اطیابی امسال با فیلمهای «تگزاس ۳» و «دایناسور» جزو پرفروش ترین کارگردانان بوده است.
سید ابراهیم عامریان نیز که در این سال ها به پول سازترین تهیه کننده سینمای ایران تبدیل گشته است امسال فیلم «تگزاس ۳» و «هفتاد سی» را در کارنامه داشت و به نظر می آید این تهیه کننده راه و رسم فروش گیشه را به خوبی یاد گرفته است.
فیلم های کمدی در همه جای دنیا حدودا گیشه تضمین شده ای دارند اما در سینمای سالهای اخیر کمدی در عمل تمام گونه های دیگر سینما را در خود بلعیده است و ما چیزی به نام سینمای هنری، سینمای فرهنگی، سینمای پیشرو، سینمای تجربی، سینمای اعتراضی، سینمای اجتماعی و … نداریم.
روایت چهارم؛ هیچ فیلمی از قاچاق در امان نیست!
نتشار نسخه لو رفته و غیرقانونی آثار سینمایی روی پرده سینما یا آثاری که به اکران عمومی نرسیده اند سابقه ای بلند بالا دارد. اما در این سال ها با گسترش پلت فرم ها و فضای مجازی در ایران بمحض این که یک فیلم به اکران آنلاین در پلت فرم ها می رسد، نسخه قاچاق و با کیفیت آن در فضای مجازی نیز منتشر می شود. این روند در سالهای اخیر به یک روال عادی تبدیل گشته و حتی صاحبان سریال های شبکه خانگی و تهیه کننده های فیلمهای اکران آنلاین هم می دانند که محصول کارشان همزمان با کیفیت های مختلف در کانال های مجازی عرضه می شود و کمتر صدای اعتراضشان هم بلند می شود.
این اتفاق منجر به این می شود که عوامل فیلمها چشم امیدی به فروش بلیت در اکران آنلاین نداشته باشند و به صورتی فروش فیلم در اکران آنلاین تمام می شود.
یک نکته قابل توجه سال قبل این بود که قاچاق فیلمها نسبت به سال پیش کمتر شد. در ایام پایانی سال قبل فیلم «کاناپه» کیانوش عیاری و فیلم «خمیازه بزرگ» به کارگردانی علی یار راستی بصورت قاچاق در فضای مجازی منتشر گردید. کیانوش عیاری در فیلم «کاناپه» در اقدامی نامتعارف در مختصات سینمای ایران، با استفاده از کلاه گیس از حضور بازیگران خانم بدون حجاب در فیلم بهره برده است. اتفاقی که منجر به توقیف اکران عمومی فیلم شد.
فیلم های سینمایی بصورت آنلاین به جشنواره های جهانی ارسال می شوند و مسلماً تأخیر در اکران عمومی آثار، آنها را در معرض قاچاق قرار می دهد. مانند فیلم «کاناپه» عیاری که سال ۹۵ تولید شد و بعد از حدود ۸ سال بلاتکلیفی سر از فضای مجازی درآورد.
در این شرایط پیشبینی می شود که انتشار نسخه قاچاق فیلم در انتظار آثاری مانند «پیرپسر» و «قاتل و وحشی» هم باشد چنانچه قبل تر فیلم هایی مانند «برادران لیلا»، «تفریق» و «شب، داخلی، دیوار» بصورت غیرقانونی منتشر شدند و مخاطبان از تماشای این آثار روی پرده سینما بازماندند.
شاید پیشگیری از لو رفتن نسخه با کیفیت فیلم هایی که بصورت آنلاین در جشنواره های جهانی شرکت می کنند در شرایط حاضر سخت باشد اما انتظار می رود با صیانت از این آثار و اکران عمومی بموقع فیلم هایی که در جریان رسمی سینمای ایران ساخته شده اند تا حدودی بتوان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کاراموند در مورد این مطلب