وقتی تهران تب آلود بود
حمیدرضا حسینی - پژوهشگر تهران قدیم - با انتشار كتاب «تهران تب آلود» مكان های فراموش شده جنبش مشروطه در تهران را معرفی كرده تا منابع تاریخ مشروطه بعنوان مكان - رویدادهای آن زمان در تاریخ ثبت شوند.
به گزارش کاراموند به نقل از ایسنا، کتاب «تهران تب آلود» نوشته حمیدرضا حسینی که هم زمان با چهاردهم مهرماه، روز تهران انتشار یافته، روایتی است از مکان های فراموش شده جنبش مشروطه در تهران. این کتاب بر آن نیست تا روایتی تازه و یافته هایی نو از مشروطیت ایران را ارائه کند، بلکه می خواهد تا با آن چه در اصلی ترین منابع تاریخ مشروطه آمده، از دریچه ای متفاوت یعنی «مکان - رویدادها» به این جنبش نگاه کند.
باآنکه مکان های تاریخی غالبا با ارزش معماری و هنری شان سنجیده می شوند، اما خیلی از مکان ها، حتی اگر از نظر معماری بی ارزش باشند، به صرف داشتن «روایت» اهمیت دارند. چنین مکان هایی به این علت که رخدادهای مهمی در آنها نقش بسته یا منسوب به چهره های نامدار تاریخی هستند، صاحب روایت و یادآور فرازهایی از تاریخ گذشته هستند.
به باور نویسنده «محدود کردن ارزش مکان های تاریخی به جنبه های ظاهری و کالبدی آنها، سبب شده تا بخش مهمی از مکان-رویدادها تخریب یا با دگرگونی های وسیع روبه رو شوند و بر اثر آن، بخشی از اسناد و شواهد تاریخی و عناصر هویت بخش شهری برای همیشه از میان برود.» در این میان، «تاریخ پژوهان هم با غفلت از ارزش و اهمیت مکان-رویدادها، ناخودآگاه راه را برای نابودی آنها بازگذاشته اند؛ چونکه داستان مکان ها در ظاهر آنها هویدا نیست، بلکه باید با پژوهش های دامنه دار، از لابه لای طیف وسیعی از اسناد و مدارک تاریخی استخراج و تدوین شود.»
در این کتاب حسینی کوشیده تا به معرفی مکان هایی در شهر تهران بپردازد که در فاصله آبان ماه ۱۲۸۴ تا مهرماه ۱۲۸۵ شمسی، یعنی از آغاز جنبش تا استقرار مجلس شورای ملی در عمارت بهارستان، شاهد نقش بستن مهم ترین رویدادهای جنبش مشروطه بوده اند.
وی در فصل نخست کتاب با عنوان «تهران و تهرانیان در هنگامه مشروطیت» وضعیت عمومی شهر تهران در ارتباط با جنبش را شرح می دهد و مسائلی از قبیل ساختار محله ای، مراکز ارتباطی، کانون های سیاسی و اجتماعی، گروه های مرجع و میزان مشارکت تهرانیان در جنبش را بررسی می کند تا ارتباطی منطقی را میان محله ها و مکان ها با رویدادهای سیاسی برقرار سازد.
سپس در ۱۵ فصل بعدی کتاب به معرفی ۳۸ مکان-رویداد مهم جنبش مشروطه در فاصله زمانی مورد نظر می پردازد که اغلب آنها تا امروز باقی مانده اند.
نویسنده روایت داستان گونه کتاب را به شکلی سامان داده که خوانندگان (به ویژه آن هایی که آشنایی چندانی با جنبش مشروطیت ندارند)، علاوه بر آگاهی از سرگذشت مکان-رویدادها، داستان جنبش مشروطه را هم مرور کنند.
کتاب تهران تب آلود توسط انتشارات روزنه در ۲۱۶ صفحه به صورت مصوّر (شامل تصاویر مکان-رویدادهای مشروطه در گذشته و حال) انتشار یافته است.
مجلس ملّی در کاخ شاهی
فصل پانزدهم کتاب تهران تب آلود با عنوان «مجلس ملّی در کاخ شاهی» به مراسم گشایش اولین مجلس شورای ملی ایران در کاخ گلستان به تاریخ ۱۴ مهرماه ۱۲۸۵ شمسی (روز تهران) اختصاص دارد. در بخشی از این فصل آمده است: «سرانجام نمایندگان مجلس شورای ملی انتخاب شدند و گاهِ گشایش مجلس فرارسید. روز جمعه، ۱۲ مهرماه سال ۱۲۸۵شـ/۱۶ شعبان ۱۳۲۴ق، میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، صدراعظم، دعوت نامه ای را برای علما، شاهزادگان، امیران، وزیران، اعیان و اشراف و سفیران دولت های خارجی فرستاد که در آن گفته شده بود "روز یکشنبه، هیجدهم شعبان [۱۴ مهرماه] سه ساعت بغروب مانده در عمارت گلستان افتتاح مجلس شورای ملی خواهد شد."
مراسم در موعد مقرر با حضور شاه برگزار گردید و برگزاری آن هم کمابیش به شیوه مألوف مراسم سلام عام بود. این مراسم در اعیاد ملی و مذهبی، یعنی عید نوروز، عید میلاد پیامبر اسلام، عید مبعث، عید غدیر، عید فطر، عید قربان، عید میلاد حضرت حجت و هم روز میلاد شاه برگزار می شد که البته مفصل ترین شان در عید نوروز بود.... با این وجود، برگزاری سلام عام برای افتتاح مجلس شورای ملی، نه تنها به خودی خود رویدادی بی سابقه بود، بلکه با ترتیباتی بی سابقه هم همراه شد. مهم تر از همه این که علاوه بر علما و وزیران و امیران و سفیران و اعیان و اشراف، «مبعوثان ملت» هم در مراسم حضور داشتند. بین این مبعوثان، افرادی چون شاهزاده اسدالله میرزا، امجدالسلطان، صنیع الدوله یا صدیق حضرت بودند که شاید در حالت معمول هم به چنین مراسمی راه می یافتند، اما حضور افرادی در رده آقا سید مصطفی سمسار و آقا مشهدی باقر بقال و حاجی علی اکبر پلوپز که از قضا اکثریت مجلس را شامل می شدند، امر خارق العاده ای بود که تنها با خیزش ملت رقم خورد و بسا که اعیان و درباریان را خوش نمی آمد.
این را می توان از خبر روزنامه دولتی ایران فهمید که از حضور مدعوین یا عنوان های پرطمطرقی مانند «شاهزادگان کرام و وزرا و امرای فخام و علمای اعلام و سفرای کبار» نام می بَرد، اما از نمایندگان مجلس با لحن خشک و خالی «مبعوثین ملت» یاد می کند. البته در شرایطی که ناظم الاسلام مشروطه خواه هم این گروه از نمایندگان را «مردمان جاهل و بی تربیت» می خواند، لحن روزنامه ایران نمی تواند مورد گلایه قرار گیرد. به هر روی، حتی آن دسته از علمایی که در مراسم حضور داشتند، از جَنَم روحانیان درباری نظیر خاندان امام جمعه نبودند. گزارش شده است که دست کم «هفده نفر مجتهد مسلّم لازم الاتباع زهاد عباد» در مجلس حضور داشتند. جالب این که وقتی صدای موزیک بلند شد، ایشان نه مجلس را ترک گفتند و نه اعتراضی کردند؛ چون که آن موزیک، تعظیم شعائرالله را سبب بود...
عکسی از مراسم مورد اشاره در اختیار داریم که نشان داده است مظفرالدین شاه مقابل پنجره تالاری رو به باغ گلستان نشسته و جماعتی هم روبه روی وی در فضای باز ایستاده اند. شخصی که امکان دارد نظام الملک باشد، کنار پنجره رو به شاه ایستاده و از روی کاغذ چیزی را می خواند. کنار شاه، میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، صدراعظم ایستاده است و در درگاه پنجره، رو به شاه و پشت به باغ هم دو نفر از آقایان علماء نشسته اند که بطور قطع یکی از آنان سید محمد طباطبایی است. این پنجره شباهت زیادی به پنجره های تالار برلیان دارد و این گمان را قوت می بخشد که شاه، علما، رجال طراز اول و خطیب الممالک داخل تالار برلیان و سایر مدعوین در فضای بازِ روبروی این تالار ایستاده بودند؛ چونکه تالار برلیان، تالار نسبتا کوچکی بود که گنجایش همه حاضران را نداشت. دولت آبادی هم تصریح دارد که صندلی شاه را وسط «اتاق برلیان» رو به باغ گذاشته بودند. همچنین، سید محمد طباطبایی که روبروی شاه نشسته بود، در یادداشت های خود تصریح دارد که مراسم سلام در اتاق برلیان برگزار گردید.
ترتیب مراسم بدین شکل بود که ابتدا خطیب الممالک خطبه معمول مراسم سلام را قرائت کرد. سپس شاه با صدایی ضعیف و لرزان اظهار داشت که ده سال است، آرزوی چنین روزی را داشته و در حالیکه دستانش گرفتار رعشه شدید بود، پاکت حاوی نطق خویش را از صدراعظم گرفت و بدست نظام الملک داد تا بخواند. شاه در خطابه خود، روز افتتاح مجلس شورای ملی را «میمون و مبارک» خوانده و مجلس را جایی دانسته بود که «رشته های امور دولتی و مملکتی را بهم مربوط و متصل میدارد و علایق درخلال دولت و ملت را متین و محکم میسازد» سپس اظهار داشته بود: «بر انتخاب شدگان است که تکالیف خویش را چنانکه منظور نظر دولت و ملت است، انجام بدهند» و خطابه خویش را با این جمله به پایان برده بود که «دست خدا همراه شما؛ بروید مسئولیتی را که برعهده گرفته اید با صداقت و درستی انجام بدهید و بفضل قادر متعال و توجه ما مستظهر و امیدوار باشید.» بعد از خطابه شاه، دسته موزیک نظام آغاز به نواختن کرد و مراسم آخر پذیرفت.»
منبع: كاراموند
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب