ایران با ۴۰ هزار کیلومتر گسل فعال
به گزارش کاراموند، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی، اخطار داد که گسل های اصلی و فرعی کشور ایران به طول ۴۰ هزار کیلومتر کشیده شده اند که این میزان معادل اندازه کره زمین است و در بین این گسل ها، تهران با ۲۷ گسل شناسایی شده، بخصوص در معرض تهدید قرار دارد و از آنجاییکه کشور هر ۱۰ سال یک مرتبه شاهد وقوع یک زلزله ویرانگر است، این خطرات نیازمند اقدامات فوری و مؤثر برای کاهش صدمه ها و محافظت از جان مردم از راه نظارت کامل بر ساخت و سازها است.
به گزارش کاراموند به نقل از ایسنا، زلزله بزرگ ۷.۷ میانمار علیرغم قدرت بالایش، تلفات و خسارات نسبتاً کمتری نسبت به زلزله هایی با شدت مشابه در ایران بر جای گذاشت. علت اصلی این تفاوت، تراکم جمعیت پایین، کیفیت بهتر سازه ها در مناطق صدمه دیده و عمق زیاد کانون زلزله بود. در ایران، به سبب تمرکز بالای جمعیت در کلان شهرها، وجود بافت های فرسوده و ضعف در ساخت وساز مقاوم در مقابل زلزله، خسارات می تواند بسیار سنگین تر باشد.
طبق بررسی های مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در صورت وقوع زلزله ای مشابه (۷.۷ ریشتر) در شهر تهران، بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر کشته و مجروح خواهند شد. خسارات مالی چنین زلزله ای می تواند تا ۳۰۰ میلیارد دلار برآورد شود. در زلزله بم (با بزرگای ۶.۶) با جمعیت نسبتاً کم، حدود ۲۶ هزار نفر جان باختند و ۸۰ درصد شهر ویران شد.
ایران یکی از زلزله خیزترین کشورهای جهان است و در کمربند لرزه ای معروف به «کمربند آلپ-هیمالیا» قرار دارد. این کمربند از غرب اروپا شروع شده و تا جنوب شرق آسیا ادامه دارد و یکی از فعال ترین نواحی زمین لرزه در دنیاست. دلیل اصلی لرزه خیزی ایران، برخورد دو صفحه زمین ساختی اوراسیا و عربستان است. صفحه عربستان سالانه حدود ۲.۵ سانتی متر بسمت شمال شرق حرکت می کند و به صفحه اوراسیا فشار می آورد.
بررسی سابقه زلزله های بزرگ ایران نشام می دهد که کشور در یک قرن گذشته شاهد زلزله های مرگباری مانند زلزله طبس (۱۳۵۷)، رودبار (۱۳۶۹)، بم (۱۳۸۲) و زلزله کرمانشاه (۱۳۹۶) بوده که هزاران قربانی بر جای گذاشته اند.
تفاوت زلزله میانمار با زلزله های تاریخی ایران در اینست که در میانمار، زلزله در منطقه ای با جمعیت پراکنده و خانه های نسبتاً مقاوم رخ داد، در صورتیکه در ایران خیلی از خانه ها بخصوص در مناطق بافت فرسوده، از حداقل استانداردهای مقاوم سازی برخوردار نیستند. بیشتر از ۱۳ میلیون نفر در تهران و اطراف آن زندگی می کنند که خیلی از آنها روی گسل های فعال سکونت دارند، مخصوصاً گسل شمال تهران و مشا.
گزارش های اولیه از USGS (United States Geological Survey)، داده های خبری از Reuters و Al Jazeera در مورد شدت، عمق و تلفات، داده های جمعیتی و زیرساختی میانمار از World Bank و UN OCHA، گزارش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ایران در رابطه با زلزله فرضی ایران و مطالعه «طرح جامع کاهش خطرپذیری شهر تهران در مقابل زلزله» - شهرداری تهران، در صورت وقوع زلزله فرضی در تهران به بزرگای ۷.۷، جدول مقایسه ای بین زلزله ۷.۷ ریشتری میانمار و یک زلزله فرضی ۷.۷ در تهران به این شرح خواهد بود:
شاخص زلزله ۷.۷ میانمار زلزله ۷.۷ فرضی تهران شدت زلزله ۷.۷ ۷.۷ عمق کانون زلزله حدود ۶۰ کیلومتر(نسبتاعمیق) حدود ۱۵ کیلومتر(کم عمق) نوع منطقه کم جمعیت، نیمه روستایی بسیار پرجمعیت، شهری وکلانشهری تراکم جمعیت پایین(زیر۵۰۰ نفردر هرکیلومتر) بسیاربالا(بیش از۱۰هزارنفردربرخی مناطق تهران) میزان تلفات انسانی کمتراز۱۰۰کشته وچندصدمجروح بین ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار کشته و مجروح میزان خسارات مالی حدود ۵۰۰ میلیون دلار حدود ۳۰۰ میلیارد دلار صدمه زیر ساختی محدود و قابل کنترل ویرانی گسترده در بیمارستان ها، پل ها و خطوط برق و گاز ساخت وسازمقاوم تا حدی مقاوم خرابی درصد زیادی از ساختمان های غیر مقاوم یا فرسوده بخصوص در جنوب و مرکز تهران
پیوستگی مسئله آب و زلزله
دکتر علی بیت اللهی در گفتگو با ایسنا، با اعلان اینکه ایران به سبب موقعیت زمین شناسی و جغرافیایی خاص خود، در زون خطر لرزه ای بسیار بالا قرار گرفته است، رخداد زلزله ها و گسل های مختلف را بهترین گواه برای خطر بالای زلزله در کشور دانست.
وی با اشاره به کل گسل های فرعی و اصلی در کشور، اظهار داشت: اگر کل گسل های اصلی و فرعی کشور را دنبال هم قرار دهیم، طول این گسل ها ۴۰ هزار کیلومتر می شود؛ یعنی به اندازه کره زمین.
وی با اعلان اینکه لکه هایی از ایران مرکزی که کویری و عاری از سکنه هستند، از نظر گسل ها و لرزه خیزی در سطح پایینی قرار دارد، اضافه کرد: در این مناطق به سبب شرایط اقلیمی و زیستی، فاقد ساخت و ساز و سکونتگاه است. نکته مهم دیگری که در لرزه خیزی ایران شاهد آن هستیم، همجواری سکونتگاه های بزرگ و پرجمعیت با چشمه های لرزه ای یا گسل ها است.
بیت اللهی افزود: اگر در تاریخ لرزه خیزی کشور نگاه شود، مشاهده می شود که شکل دهی مناطق جمعیتی به وجود آب بستگی دارد و این اصل مهمی در کشور خشک و نیمه خشکی مانند ایران است. در ایران که وضعیت رودهای آن مانند کشورهای آسیای جنوبی شرقی و اروپا نیست و بروز آب بیشتر به شکل چشمه بود و در هر جایی که آب وجود داشته، مردم اطراق کردند و به تدریج توسعه سکونتگاه هم رخ داده است.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تأکید بر این که زون های خرد شده ای که بر اثر گسلش، چشمه های آب را ایجاد می کنند، زون های مستعدی برای ظهور آب و تشکیل چشمه هستند، تصریح کرد: وجود آب و چشمه ها در این نواحی، سبب شده تا جمعیت هم در اطراف آنها متمرکز شوند.
وی اشاره کرد: بی جهت نیست که در اطراف شهرهایی مانند تبریز، گسل شمال تبریز، در تهران گسل شمال تهران، در مشهد گسل جنوب مشهد، در شیراز گسل سلطان و سبزپوشان، در اهواز گسل اهواز، در بم بعنوان منطقه ای در دل کویر، گسل بم-بروات کشیده شده که باعث جمع شدن آب و تشکیل آب های زیر زمینی شده که به واسطه آن، قنوات راه اندازی شده و باعث سرسبزی این منطقه کویری شده است.
بیت اللهی اظهار داشت: شکل دهی مراکز جمعیتی در ایران به واسطه آب بوده است و آب عموما در زون های خرد شده گسلی به شکل چشمه ظهور یافته است و ازاین رو است که مردم سرزمین ما همواره با حضور گسل ها زندگی کرده اند.
ریسک صدمه پذیری ناشی از زلزله
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تأکید بر این که نزدیک به ۷۰ هزار زمینلرزه دستگاهی در کشور ثبت شده است، اظهار داشت: بطور متوسط هر ۱۰ سال در کشور یک زمینلرزه بزرگ رخ داده است که همچون این رخدادها میتوان به زلزله های بزرگ طبس، رودبار، بم، کرمانشاه و غیره اشاره نمود.
وی اظهار داشت: از طرف دیگر علاوه بر نزدیکی گسل ها به سکونتگاه های جمعیتی، با ساخت و ساز بی کیفیت مواجه هستیم. در کشور خشک و نیمه خشک ایران، عمده ترین مصالح بنایی ساخت و سازهای سنتی، خشت و گل و یا سنگ و گل بوده است و نمونه آنرا میتوان در سازه روستاهای استان هایی چون خوزستان، فارس، بوشهر و هرمزگان مشاهده کرد.
بیت اللهی زلزله بم را نمونه ای از ویرانی سازه های خشت و گلی دانست و اضافه کرد: زلزله بم نشان داد که این سازه ها به سبب آوار سنگی که دارند، تا چه میزان کشنده هستند. بر مبنای آخرین آمار انتشار یافته در سال ۱۳۹۵، از حدود ۲۳ میلیون واحد مسکونی نزدیک به ۹ میلیون واحد مسکونی کشور فاقد اسکلت هستند، یعنی این سازه ها مهندسی ساز و مقاوم در مقابل زلزله نیستند.
این محقق حوزه مخاطرات با اعلان اینکه کیفیت ساخت و سازها هم اکنون هم مناسب نمی باشد، اظهار داشت: یکی از اشکالات عمده ای که در ساخت و سازها با آن مواجه هستیم؛ اینست که در شهر های بزرگ با بافت های فرسوده مواجه هستیم. به شکلی که در تهران از حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار پلاک ساختمانی، حدود ۲۵۰ هزار پلاک ساختمانی در بافت های فرسوده تهران هستند.
وی با تأکید بر این که بافت های فرسوده علاوه بر تهران در شهرهایی چون اصفهان، مشهد و شیراز و شهرهایی با قدمت بالا وجود دارند، اظهار داشت: بافت فرسوده بافت هایی هستند که در معابر باریک واقع شده اند و در مقابل زلزله ناپایدار و دارای بافت ریزدانه هستند. این بافت ها بسیار متراکم و پرجمعیت هستند. تصور کنید که در شهری مانند تهران که پایتخت کشور هم هست، پلاک هایی در بافت فرسوده داریم.
بیت اللهی افزود: این در حالیست که هم اکنون حدود ۲۷ گسل در تهران شناسایی شده است که ۵ مورد از آنها جزء گسل های اصلی هستند و این شهر در طول تاریخ با زلزله های گوناگونی مواجه بوده است و احتمال وقوع آن هم وجود دارد. زلزله ای که به تازگی در میانمار رخ داد؛ در شرایطی بود که چند صد سال این شهر با سکون لرزه ای مواجه بوده و این نشان میدهد که ما همواره با خطر بالقوه زلزله مواجه هستیم.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اعلان اینکه این شرایط ریسک زلزله را در کشور افزایش داده است، اشاره کرد: عمده ترین مؤلفه و شاخص اثرگذار در کاهش ریسک زلزله، ساخت و ساز مناسب می باشد. بهترین رویکرد در کاهش خسارات ناشی از زلزله، ساخت و ساز مقاوم در مقابل زلزله است که متاسفانه باوجود رشد دانش مهندسی، زلزله ازگله کرمانشاه در سال ۹۶، تصویر تمام نمایی از کیفیت ساختمان های جدید هم بود.
وی اضافه کرد: حتی ساختمان نوساز بیمارستانی که ۴ ماه پیش از زلزله ازگله تحویل داده شده بود، نشان داد که ما از نظر نظارت و مصالح و سایر مسایل گرفتار مشکل هستیم و بی توجهی نسبت به آن به چه میزان می تواند خطر آفرین باشد. در زلزله ازگله ما بعضی از ساختمان ها مانند مسکن مهر را مشاهده کردیم که باوجود اسکله دار و نوساز بودن، قابل اعتماد نیستند.
بیت اللهی با اشاره به وجود نقاط ضعف این ساختمان ها در مصالح و ضعف نظارت مفرط در ساخت و سازهای زلزله کرمانشاه، اضافه کرد: روبروی کوی فولادی کرمانشاه که ۱۰۰ نفر بر اثر زلزله در آن کشته شدند، ساختمان هایی به نام مسکن مهر شکوه بود که حتی این سازه ها ترک نخوردند. این امر نشان میدهد که به چه میزان ساخت و سازهای مناسب می تواند در کاهش تلفات مؤثر باشد.
بیت اللهی، مهم ترین فاکتور در ساخت و ساز را «نظارت میدانی» مطرح کرد و اظهار داشت: درست است که عده ای با رویکرد سوداگری و کاهش هزینه، از کیفیت ساخت و ساز می گذرند، ولی نظارت های مستمر می تواند در جامعه مهندسی اثر گذار باشد. مطالعات میدانی ما نشان میدهد که اگر سازه های حتی درصدی از آئین نامه ساخت و ساز را رعایت کرده بودند، در زلزله پا برجا مانده و جان پناهی برای انسان ها بودند.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به زلزله ۷.۷ میانمار، اظهار داشت: یادمان باشد که ما کشور لرزه خیزی هستیم و به صورت متناوب هر ۱۰ سال شاهد یک زلزله ویرانگر هستیم و ضروری است در ساخت و سازهای جدید نقض های نظارت های میدانی رفع گردد تا در زمان وقوع زلزله ها، خسارات جانی به حداقل برسد.
فرونشست زمین و وجود گسل های لرزه زا در کشور
بیت اللهی با اشاره به وضعیت فرونشست زمین در کشور، اظهار داشت: بر مبنای برآوردهای ما، نزدیک به ۱۰ درصد از مساحت کشور در زون های فرونشست قرار دارند و از طرف دیگر عمده ترین شهر های کشور بر روی زون های فرونشستی و یا در مجاورت زون فرونشست هستند، به شکلی که قسمتهایی از این شهرها در دامنه فرونشست ها قرار دارند.
وی نمونه بارز این شهرها را شهر اصفهان دانست و اضافه کرد: کل شهر اصفهان در پهنه فرونشستی قرار گرفته است، ولی این عارضه در شهرهایی چون شیراز، یزد و تهران هم وجود دارد. در شمال غربی شهر مشهد متاسفانه لکه فرونشستی درحال توسعه است.
وی به بیان رخدادهای بعد از فرونشست زمین اشاره نمود و توضیح داد: وقتی فرونشست رخ می دهد، ساختمان های سطح زمین به تدریج پایین می روند و پی آنها گرفتار ترک خوردگی می شود. چنین ساختمان هایی، سازهای ضعیف و کم مقاومی در مقابل زلزله می شوند؛ چون که پی آنها گرفتار ترک شده است.
بیت اللهی اظهار داشت: در چنین شرایطی وقتی زلزله ای با بزرگای ۷ یک ساختمان را ویران کند، سازه هایی با پی های ترک خورده با زلزله هایی به بزرگای ۵ هم می توانند خراب شوند و این در حالیست که حدود نیمی از جمعیت کشور در زون ها و پهنه های فرونشست زمین سکونت دارند.
وی با انتقاد نسبت به افزایش تمرکز جمعیت در پایتخت، اشاره کرد: سد کرج کم آب شده و نگرانی هایی را برای کمبود آب در تهران به وجود آورده و از طرف دیگر اعلام گردید که برای تأمین آب آشامیدنی تهران، چندین ده حلقه آب آشامیدنی در تهران حفر شود و از طرف دیگر فرونشست زمین با افت سطح آب های زیر زمینی ارتباط دارد، در صورتیکه در شهری ساکن هستیم که خطر زلزله در آن وجود دارد.
بیت اللهی با اشاره به خبرهای در ارتباط با انتقال آب از دریا به تهران، اظهار داشت: برای تأمین آب آشامیدنی تهران اولیه، سد کرج راه اندازی شد که با افزایش آب در تهران، جمعیت بیشتری به تهران آمدند و با افزایش جمعیت، سد لتیان راه اندازی شد و با افزایش جمعیت سد لار ساخته شد و با کمبود آب بر اثر افزایش جمعیت، سد ماملو بوجود آمد و پس از آن از سد طالقان، توسط لوله به تهران آبرسانی شد.
وی ادامه داد: در کنار این اقدامات، برای تأمین آب بیشتر چندین ده حلقه آب بوجود آمد تا آب مردم تهران تامین گردد و الان به این صرافت افتاده ایم که برای تأمین آب برای تهران، از دریا آب وارد شهر شود و آب بیشتر یعنی ورود جمعیت بیشتر به تهران.
این محقق حوزه مخاطرات با تأکید بر این که مرز بین هشتگرد تا دماوند از نظر زیست محیطی گنجایش بیشتر برای جذب جمعیت را ندارد، تصریح کرد: ولی حالا برنامه ریزی هایی صورت می گیرد که جمعیت تهران افزایش یابد و در چنین شرایطی ریسک زلزله هم بیشتر می شود.
بیت اللهی جمعیت تهران را در شب ۹ میلیون و در روز حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون نفر ذکر کرد و اضافه کرد: در صورتیکه زلزله ویرانگری در تهران رخ دهد، فاجعه ویرانگری با وجود بافت های فرسوده و ساخت و سازهای بی کیفیت ایجاد خواهد شد.
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تأکید بر این که این چرخه معیوب تأمین آب آشامیدنی و افزایش جمعیت تنها در ارتباط با پایتخت نمی گردد، اضافه کرد: ۱۱ نقطه جمعیتی بالا در کشور داریم که به سبب شغل و معیشت، تبدیل به کانون های جذب و مهاجرپذیری بالا شدند و از طرف دیگر روستاها و شهر های کوچک کشور هم خالی از جمعیت می شوند و یک توزیع ناهمگن جمعیت اتفاق می افتد.
وی بهترین راهکار دراین خصوص را توزیع مراکز اشتغال در کشور دانست و اضافه کرد: در این صورت است که جمعیت خود به خود در کشور توزیع می شوند. دولت چهاردهم اگر می خواهد به شکل زیر بنایی با نگاه به محیط زیست و توسعه پایدار رفتار کند، باید در مورد توزیع جمعیت و پخش مراکز معیشتی و اشتغال فکر اساسی کند، چون که یکی از معضلات عمده ای که به تازگی شنیدیم، در رابطه با شکسته شدن لوله انتقال آب در اصفهان است. تعداد زیادی صنایع مختلف را در دل فلات مرکز کم آب ایران یعنی در یزد و اصفهان جمع کردیم و الان کمبود آب دارند و برای این مسئله نمی توان چاره ای تعیین کرد، چون آب به سبب کاهش نزولات جوی، کم شده است و اگر بخواهیم از جایی آب بیاوریم همانند تجربیات قبلی کشور، (کمبود آب در استانهای چهارمحال و بختیاری و خوزستان) چالش هایی رخ می دهد و الان مسایل قومی رخ داده است.
بیت اللهی افزود: ما برای این امر احتیاج به فکر ریشه ای داریم، در طول این سال ها حرف های زیادی زده شده است و با انتقال آب از جایی به جای دیگر مشکلات مرتفع نخواهد شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کاراموند در مورد این مطلب