گفتگوی مشروح مهر با حسین و سعید محجوبی؛
پای صحبت های نقاش بهشت خواسته محجوبی ها برای پالایش جامعه هنر تجسمی چیست؟
به گزارش کاراموند، حسین محجوبی ضمن اشاره به فعالیتش بعنوان یک نقاش طبیعت گرا عنوان نمود، هر کس در هر رشته ای می تواند کار کند چون اگر حرفی برای گفتن داشته باشد در حافظه تاریخ خواهد ماند و بعدها قضاوت خواهد شد.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ حسین محجوبی در بین نقاشان طبیعت گرا و مدرن، جایگاه ویژه ای دارد. همان گونه که از نقش و کیفیت آثار محجوبی بر می آید، او زمان زیادی برای نقاشی از طبیعت می گذارد و این مورد در فرم و رنگ شاخ و برگ درختان تابلوهای او مشهود است. نگاه او به طبیعت، نگاهی همراه با آرامش، ایده آل و آرمان گرایانه است که بسیار به دل می نشیند. درخت های وی نه تجلی صرف از طبیعت هستند و نه همچون نگارگری ایرانی فضایی فارغ از تونالیته دارند. با اینکه محجوبی در ترسیم این درخت ها و اسب هایش، به نگارگری سنتی ایران نظر دارد، با این وجود خصوصیت های منحصر به فردی در آثار او دیده می شوند که تأثیرپذیری از نگارگری را به برداشتی بسیار آزاد و سیال تقلیل می دهد. در واقع محجوبی نقاش همان طبیعت رویایی و بهشت موعودی است که جز خیال جایگاهی نمی توان برایش در نظر گرفت. شاید به این علت است که حسین محجوبی به نقاش بهشت معروف است. از مجموعه حرکت اسب ها
حسین محجوبی متولد ۱۳۰۹ در لاهیجان است و از نقاشان نوگرا و همچون هنرمندان فعال موج نو نقاشی در ایران شمرده می شود که با مطالعه و عبور از شیوه نگارگری سنتی و روایت واقع گرایانه مکتب کمال الملکی، به بیانی منحصر به فرد و امروزی از بازنمایی طبیعت رسیده است. او همواره دلبستگی خاصی به محیط زادگاهش، گیلان دارد و فرم هایش بشکلی پالایش یافته در تداومی تاریخی در آثار او ساده شده اند. ازاین رو عناصری چون درخت و اسب همواره جلوه ای بارز در تابلوهای محجوبی یافته که ماهیتی تاریخی و اسطوره ای دارند. نقاشی های محجوبی صرفا بازنمایی طبیعت نیستند و او چون یک نقاش مفهومی، به عناصری چون فضا، ریتم و حرکت اهمیت می دهد. ترکیب نور و رنگ در آثار حسین محجوبی، هویت اقلیمی را به تماشا می گذارد که در آن اثری از تلاطم طبیعت، سرما و خزان و … نمی بینید بلکه در آثارش طبیعت و اسب ها از سرزندگی بهار و رویش خبر می دهند.
۲ پسر و دختر حسین محجوبی، هر سه هنرمند هستند که یکی از پسرها، خارج از کشور و طراح گرافیک است و سعید و فرزانه محجوبی ایران هستند و در رشته نقاشی فعالیت می نمایند. سعید محجوبی متولد ۱۳۴۴ تهران و دانش آموخته طراحی گرافیک است. وی در انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران و مرکز توسعه هنرهای تجسمی معاصر عضویت دارد و از سال ۱۳۷۰ که نقاشی را به شکل حرفه ای آغار کرده تابحال ۲ نمایشگاه انفرادی با عناوین «توازن ناموزون» و «اضطراب بی پایان» برپا و حدوداً در ۴۰ نمایشگاه گروهی شرکت کرده است.
برای گفتگو و تازه شدن دیدار با حسین و سعید محجوبی عصر تعطیل یکی از روزهای آلوده تهران به «خانه محجوبی» رفتیم. با گرمی از ما استقبال کردند و اتفاقاً استاد محجوبی درحال نقاشی کردن بود. او برخی از آثارش را نشان داد و همینطور تندیسی که علیرضا آسانلو به سفارش خانواده محجوبی ساخته هم در سویی از آتلیه جلب توجه می کرد که سعید محجوبی، نسبت به ساخت این تندیس و این که چرا باید به سفارش خانواده، تندیسی از پدرش ساخته شود نه این که مسؤلان و نهادهای دولتی برای این کار پیش قدم شوند، انتقاد نمود. در قسمت دیگری از آتلیه حسین محجوبی، آثاری دیده می شود که او طی سال ها از هنرمندان دیگر خریداری نموده است. طبقه پایین آتلیه وی هم آتلیه پسرش سعید محجوبی قرار دارد.
در ادامه مشروح گفتگو با حسین و سعید محجوبی را می خوانید.
* من قبلاً در رابطه با پارک ساعی با شما گفتگویی داشتم ولی اکنون می خواهم کمی بیشتر در رابطه با طراحی های این پارک و دیگر مکان هایی که شما طراحی معماری آنها را برعهده داشتید، صحبت کنم. در واقع می خواهم بدانم آیا شما همان گونه که برای شکل گیری پارک ساعی نقش و طرح عرضه کردید، برای شکل گیری مکانهای دیگر هم گام برداشتید؟
حسین محجوبی: طراحی و ساخت پارک ساعی تهران در سال ۱۳۴۲ و نظارت بر اجرای ساخت پارک های ملت، نیاوران، لاله، جمشیدیه، شفق و خزانه و همینطور نخستین پارک های کویری ایران در سالهای بعد را برعهده داشتم. در واقع، ما مسئول آرایش فضای سبز تهران بودیم. البته میدان آزادی را آقای حسین امانت که دوستم بود، طراحی کرد اما طراحی فضای سبز میدان آزادی تا فرودگاه به بعد، در حیطه مسئولیت های شرکتی بود که من در آن کار می کردم و آنرا انجام دادم. من و آقای بهزادی اواخر دهه ۳۰، دفتر مهندسی پارک سازی داشتیم و فضاهای سبز شهر تهران را طراحی و اجرا می کردیم.
حسین محجوبی: دو عنصر اسب و درخت در کارهای من به وفور وجود دارد؛ این دو عنصر قربانی بزرگ انسان ها هستند و می بینیم درختان از بین رفته اند و به جای اسب ها هم ماشین استفاده می نماییم. آثار یک نقاش المان های ویژه آثار او را دارد و به این علت است که کارهای هر نقاش را میتوان بدون وجود امضا، تشخیص داد من سال ها در طراحی معماری و شهرسازی تهران فعالیت کردم و سال ۱۳۳۶ دو طرح ۵ و ۲۵ ساله عرضه کرده بودم که طراحی و ساخت پارک ساعی یکی از این طرح ها بود. این طرح طوری تنظیم شده بود تا منابع طبیعی کمتر ضرر ببینند. البته من این وضعیت را پیشبینی کرده بودم که محیط زیست رو به نابودی می رود و ساختمان ها جایگزین درختان می شوند. ۵۵ سال پیش تابلویی کشیدم که آلودگی هوا و آسمان خراش ها را نشان داده است و هم اکنون هم این وضعیت نابودی زمین درحال تحقق است.
* توجه به طبیعت و دغدغه های محیط زیستی شما در آثارتان موج می زند؛ همچنان که شما را با عناصری چون درختان بالنده، اسب های آزاد و یله در طبیعت و سقف های سفال پوش شمال می شناسند. چه شد که تصمیم گرفتید این سبک از نقاشی را برگزینید و در آثارتان از دو عنصر اسب و درخت بیشتر از هر المان دیگری استفاده کنید؟
در سال ۱۳۳۸ در رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا فارغ التحصیل شدم که همان زمان معماری را هم گذرانده بودم. آن زمان همه سبک های نقاشی را انجام دادم و در سال ۱۳۳۵ و پیش از فارغ التحصیلی، جایزه اول نمایشگاه جمعی انجمن ایران و آمریکا را از آن خود کردم. حدود ۲۰ سال در تمامی سبک ها تجربه و جستجو کردم و بعد به جایی رسیدم که از آزار طبیعت توسط انسان ها رنجیده شدم و این سبک را انتخاب کردم تا زیبایی های طبیعت و بخصوص دو عنصر حیات و انرژی را تصویر کنم. من به این نتیجه رسیدم همه عالم واقعاً زیباست و اگر همه نقاشان در کنار هم کار کنند، نمی توانند تابلویی مثل آنچه خدا آفریده تصویر کنند.
دو عنصر اسب و درخت در کارهای من به وفور وجود دارد؛ این دو عنصر قربانی بزرگ انسان ها هستند و می بینیم درختان از بین رفته اند و به جای اسب ها هم ماشین استفاده می نماییم. آثار یک نقاش المان های ویژه آثار او را دارد و به این علت است که کارهای هر نقاش را میتوان بدون وجود امضا، تشخیص داد.
درخت و اسب بهترین موجودات کره زمین هستند. اسب نماد اصالت، نجابت و پاکی است و درخت همه خوبی ها را در خودش دارد و سبب می شود که زمین و همه موجودات نفس بکشند ازاین رو من پیشنهاد کردم که بهشت زهرا (س) را بگونه ای طراحی نمایند که بتوان درخت در آن کاشت. من در مقطعی فضای سبز بهشت زهرا (س) را مدیریت می کردم و اگر توجه کنید، قطعات اول آن مکان بگونه ای طراحی شده که باغچه میان ردیف های مختلف قبرها باشد. فضای سبز بزرگراه چمران، بزرگراه مدرس، استادیوم آزادی و نخستین پارک های کویری ایران را هم من طراحی و مدیریت اجرایی کردم.
* چه سالی بود که طرح پارک های کویری کشورمان توسط شما ترسیم شد؟
اواخر دهه ۴۰.
حسین محجوبی: هر هنرمندی که تجربه کافی در کارش داشته باشد، بالاخره بعد از تجربیات بسیار می تواند نقش هایی را در آثارش داشته باشد که به شکلی بعنوان امضای او قلمداد شود * شما جزو هنرمندانی هستید که امضای ویژه خویش را با وجود عناصری چون اسب و درخت و طبیعت در آثارتان دارید. لطفاً کمی در رابطه با ضرورت این که چرا هر هنرمند باید چنان آثارش را خلق کند که هر کسی آن آثار را می بیند، بدون رویت امضای هنرمند، بتواند آن اثر را از آثار هنرمندان دیگر تشخیص دهد، صحبت کنید.
مغز انسان، پدیده شگفت انگیزی است و از آغاز پیدایش آدمی تا به امروز چنان تغییر کرده که توانسته هزاران اختراع و اکتشاف را رقم بزند. هنرمندان شاخص دنیا می کوشند که همچون شاعران بخصوص حافظ، مولوی، سعدی و مولانا، امضای خودشان را به شکل نامحسوس زیر اثرشان بیندازند و فکر می کنم در ماندگاری اسم و اثرشان تأثیر خواهد داشت. هر هنرمندی که تجربه کافی در کارش داشته باشد، بالاخره بعد از تجربیات بسیار می تواند نقش هایی را در آثارش داشته باشد که به شکلی بعنوان امضای او قلمداد شود.
* شما از آغاز کار تا به امروز که یک سفر قهرمانی حدوداً هفتاد ساله را طی کردید. لطفاً به جوانان هنرمند بگویید چگونه می توانند این سفر را آغاز و مسیرش را طی کنند؟
خداوند هر کس و هر چیزی را برای انجام کاری ساخته است. هر فردی استعداد کاری را دارد البته افراد مجبور هستند که برای گذراندن زندگی شغلی را که شاید با استعدادشان هماهنگی نداشته باشد، انتخاب کنند اما عشق و علاقه سبب می شود انسان ها در کارشان پیشرفت کنند. جوانان باید استعداد کاری را که می خواهند انجام دهند، داشته باشند و مداومت کنند. کسی که استعداد و مداومت داشته باشد، مسیر خودش را پیدا می کند.
من از کودکی به نقاشی کردن علاقه داشتم و می خواستم زیبایی ها را به تصویر بکشم و دراین خصوص هم کوشیده ام و هنوز که هنوز است درحال نقاشی کردن هستم. آن چه مسلم است، استمرار در کار و تلاش زیاد است ازاین رو تنها سفارش ام به جوانان کار، کار و کار است.
* چه شد که نقاشی و معماری را با هم فرا گرفتید؟ پدرتان تا چه اندازه بر نقاش شدن شما، اثر گذاشت؟
پدرم خط خوبی داشت و آواز می خواند و وقتی می دید من به رشته ای عشق دارم، حمایتم می کرد. در سال ۱۳۳۲، درحال تحصیل نقاشی بودم که پدرم نامه ای را برایم نوشت که در آن با لحنی مهربانانه و دلسوزانه و پدرانه نوشته بود: «از این که وقتت را می گیرم، معذرت می خواهم. تو نقاشی را دوست داری و آنرا تحصیل می کنی اما من می خواهم بگویم رشته دیگری را برای گذران زندگی انتخاب کنی چون از نقاشی پولی در نمی آید.»
حسین محجوبی: به سبب نصیحت پدرم بود که همزمان معماری را هم خواندم. هر رشته ای، گرایش های مختلف دارد و من تلاش کردم که با ترکیب معماری و نقاشی، طرح های معماری ام را از آن خودم کنم به سبب این نصیحت پدرم بود که همزمان معماری را هم خواندم. هر رشته ای، گرایش های مختلف دارد و من تلاش کردم که با ترکیب معماری و نقاشی، طرح های معماری ام را از آن خودم کنم.
* استاد محجوبی، آیا در طول زندگی هنری تان، از هنرمند دیگری الهام گرفته اید؟
من معلم خطی به نام آقای مخمر داشتم و در ابتدا برای کشیدن آثارم از رنگ هایی که نقاشان ساختمانی از آنها استفاده می نمایند، بهره می گرفتم. حبیب محمدی یکی از نقاشان شناخته شده زمان ما بود که من وقتی به رشت می رفتم، پشت شیشه مغازه او می ایستادم و به آثارش نگاه می کردم. او را پدر نقاشی مدرن گیلان و از اولین نقاشان ایرانی می دانند که طبیعت و زندگی شهری در آثارش جلوه ای خاص پیدا کرده است. بهمن محصص و آیدین آغداشلو از شاگردان حبیب محمدی بودند.
* چرا پس از تجربیات بسیار، به نقاشی از طبیعت پرداختید؟
نقاشی در خون من بود و هست. من می دانستم که انسان درحال نابود کردن طبیعت است و درک کرده ام که طبیعت، بسیار پرارزش است، چونکه تمام زندگی در طبیعت منعکس شده است. بیشتر از چهار دهه است که با آثارم فریاد زده ام که این همه تخریب چرا؟ انسان تا چه زمانی می تواند این گونه ویرانگرانه با طبیعت روبه رو شود. متاسفانه جلوی ماشینیزم را نمی شود گرفت؛ دنیا دست آدم هایی است که دنبال جمع کردن مال و خراب کردن طبیعت هستند. در تابلوهای من از آلودگی های محیطی و محیط زیستی همچون آلودگی هوا و صوتی و شهری خبری نیست. از مجموعه اسب ها و درختان
انسان هیچگاه سیر نمی شود اما تنها موجودی است که خلاقیت دارد. من در نقاشی حرف دارم و مشکلات و دغدغه های انسانی را می گویم که اسیر زندگی مدرن شده است. انسانی که از طبیعت دور شده و تبدیل به عنصری تخریب گر شده است. فلسفه کارهای من، طبیعت پاک است که انسان در آن جایی ندارد.
* استاد محجوبی، آیا برای فراگیری نقاشی به مدرسه کمال الملک هم رفتید؟
بله. من یک جلسه به آن مدرسه رفتم.
* با کدام یک از هنرمندان نقاش یا معمار، هم دوره بوده اید؟
هوشنگ سیحون استاد معماری من بود که اتفاقاً نقاشی هم می کرد. همسر هوشنگ سیحون، معصومه سیحون همشهری من بود که متاسفانه فوت کرد. گالری سیحون را که هم اکنون هم کار می کند، پسرشان مدیریت می کند. هنرمندانی چون پرویز کلانتری و حسین امانت هم هم دوره ای من بودند.
* دیدگاه شما در رابطه با هنرهای تجسمی کنونی کشورمان چیست؟
ایران، سرزمین عجیبی است و بچه های آن در اغلب رشته ها خوش درخشیده اند. اما خانم ها نقاشی های خیلی خوبی دارند و در اغلب کارهای آنها علاوه بر تکنیک، تفکر دیده می شود.
* یعنی شما معتقد هستند که کارهای زنان به نسبت گذشته، کیفیت بهتری دارد؟
در واقع می خواهم بگویم که اصولا زن ها به سبب آن که احساس مادری و دلسوزی دارند و تفکر هم دارند، می توانند هنرمندان خوبی باشند. هر دختر و پسری که موفق است، مادر خوبی داشته و دارد.
* مردان چطور؟
مردان هم هنرمندان خوبی هستند البته همان گونه که گفتم هر مرد هنرمند موفقی یک مادر و همسر خوب داشته است. از مجموعه طبیعت بی جان
* آقای سعید محجوبی، با توجه به این که در خانواده ای هنرمند زیست کرده اید و پدرتان نقاش و معمار بزرگی است، از چه زمانی متوجه شدید که نقاشی را دوست دارید؟
سعید محجوبی: از بچگی. پسر بچه ها معمولا اسباب بازی را دوست دارند اما ماژیک و مدادرنگی همیشه برای ما در اولویت بود.
من نزدیک به ۳۰ سال گرافیک کار کردم اما در سالهای اخیر یعنی از حدود ۱۵ سال پیش تاکنون، دفتر گرافیک را بستم چون ترافیکش خیلی زیاد شده بود و سفارش ها کم بودند. من طراحی دکوراسیون هم کار می کردم اما هم اکنون فقط نقاشی می کنم.
* سبک شما با سبک نقاشی پدرتان خیلی متفاوت می باشد، هرچند هر دو مفاهیم را به کار می گیرید اما شما چطور به سبک انتزاعی و مفهومی رسیدید؟
بله. من آثارم را در فضایی انتزاعی ترسیم می کنم البته آثار رئال محدودی هم دارم. در واقع میل داشتم که بیشتر آثار انتزاعی و آبستره را به تصویر بکشم. در واقع می خواهم که مخاطب را با خودم همراه کنم ازاین رو بیشتر به سوژه های اجتماعی ای چون توازن ناموزون و اضطراب بی انتها می پردازم.
سعید محجوبی: فکر می کنم که باید پالایشی جدی در بدنه هنرهای تجسمی صورت بگیرد تا از رخ دادن اتفاقات عجیب و غریب و برگزاری نمایشگاه های بدون محتوایی مانند نمایشگاه هایی که هر از چند گاهی برگزار می شود، جلوگیری شود.
* ازاین رو در واقع درونیات و برونیات شما روی آثارتان تأثیر می گذارند؟ آیا زبان جهانی هم دارند؟
بله. آثار من کاملا از درونیات و برونیات تأثیر می پذیرند و مخاطب متوجه این امر می شود. به این علت است که دارای خصوصیت هایی چون زبان جهانی است.
* نظرتان در رابطه با هنرهای تجسمی امروز کشورمان چیست؟
تکنیک ها خیلی خوب هستند و کارهای خوب و شاخص زیادی از زیر دست هنرمندان بیرون می آیند البته آثار بی کیفیت هم دیده می شوند. در واقع من فکر می کنم جمعیت هنرمندان تجسمی کشورمان، بیشتر از حد نیاز است؛ البته این جمعیت، جامعه کوچکی را ایجاد کرده اند اما تعداد آثار باکیفیت شان در حد و اندازه شان نیست.
فکر می کنم باید پالایشی جدی در بدنه هنرهای تجسمی صورت بگیرد تا از رخ دادن اتفاقات عجیب و غریب و برگزاری نمایشگاه های بدون محتوایی مانند نمایشگاه هایی که هر از چند گاهی برگزار می شود، جلوگیری شود.
* شما نمایشگاه نقاشی های مسعود کیمیایی را دیده اید؟ نمایشگاه او را هم در زمره نمایشگاه های بی کیفیت ارزیابی می کنید؟
خیر، من به نمایشگاه او نرفته ام و هیچگاه به چنین نمایشگاه هایی نخواهم رفت اما عکس هایش را دیده ام. معتقدم فردی که در یک رشته عملکرد موفقی دارد، نباید در رشته های دیگر فعالیت کند. اگر این گونه باشد، من هم می توانم بگویم، می خواهم کارگردان شوم.
* شاید اگر چنین پیشنهادی را بدهید، سینماگران از پیشنهادتان استقبال کنند!
سعید محجوبی: بله اما به نظر من عرضه این پیشنهاد، کار اشتباهی است. وقتی یک هنرمند در رشته ای خاص دارای امضا است، چرا باید بسمت رشته هنری دیگری برود؟ به عقیده من امثال آقای کیمیایی با پروپاگاندا، در زمینه نقاشی فعالیت می نمایند و نمایشگاه می گذارند. همه آثار آنها هم به فروش می رود اما به راستی چرا کارهای نقاشی همچون من فروش نمی روند؟ چونکه او سلبریتی است و مردم کارهایش را خریداری می کنند.
حسین محجوبی: انسان اعجاب انگیز است و هنر هم بازی است و اشکالی ندارد که هر کسی رشته های مختلف را تجربه کند اما وقتی هنر انسان ها در گذر زمان پالایش شود، آنهائی که ماندگارند، می مانند. حسین محجوبی: البته من معتقدم هر کسی در هر رشته ای که بخواهد می تواند فعالیت کند؛ اگر کسی حرفی برای گفتن داشته باشد، در حافظه تاریخ خواهد ماند و مردم بعدها قضاوت خواهند کرد. انسان اعجاب انگیز است و هنر هم بازی است و اشکالی ندارد که هر کسی رشته های مختلف را تجربه کند اما وقتی هنر انسان ها در گذر زمان پالایش شود، آنهائی که ماندگار هستند، می مانند.
* تابلوهای نقاشی مسعود کیمیایی در سطح تابلوهای برخی هنرمندان نقاش قیمت گذاری نشده بود و قیمت های بالایی نداشت. آیا در این مورد نظری دارید؟
سعید محجوبی: اگر این طور باشد که خیلی خوب است و جای تبریک دارد.
* آقایان ایرج طهماسب و سیروس مقدم هم نمایشگاه نقاشی و طراحی گذاشتند. در مورد آنها هم چنین نظری دارید؟
سعید محجوبی: خیر، چونکه هر دوی آنها در رشته نقاشی تحصیل کردند و با روشهای فنی این رشته هنری آشنا هستند ازاین رو نمی توان نمایشگاه های آقایان مقدم و طهماسب را با نمایشگاه کیمیایی مقایسه کرد. هنر بازی است که ما از همین بازی پول درمی آوریم. پدر من هم اکنون پس از ۷۰ سال کار کردن، ادعایی ندارد و کار خودش را هیچ می داند اما آیا آقای کیمیایی چنین نظری در مورد کار خودش دارد؟
اولین نمایشگاه پدر من در سال ۱۳۳۷ در باشگاه مهرگان برگزار گردید. آن روزها تهران گالری نداشت. پدرم می گوید روی آنرا نداشته که نمایشگاه بگذارد و با اصرار مهندس لطیف ابوالقاسمی که شریک کاری اش بود، این کار را انجام داده است. پدر من نقاشی خوانده و معماری هم بلد است. او پس از نمایشگاه اولش، هر ۲ سال یک مرتبه نمایشگاه می گذاشت که اغلب کارهایش پیش از افتتاح به فروش می رسید.
* با توجه به این که شما و بردار و خواهرتان هر سه هنرمند هستید و از کودکی هم در خانه شاهد فعالیتهای پدرتان بودید، سفر قهرمانی هنری شما از همان کودکی شروع شده است. شما اگر بخواهید به جوانان سفارش ای کنید، چه می گویید؟
من به جوانان می گویم «از کار فرسودن به از خانه نشستن و پوسیدن». جوانان باید کار کنند تا به موفقیت برسند. موفقیت شانسی به وجود نمی آید و با مداومت به وجود می آید.
* شما هم فکر می کنید که هنرمند باید حرفی برای گفتن داشته باشد؟
بله. هنرمند حتما باید حرفی برای گفتن داشته باشد وگرنه فعالیت هایش چیزی بیشتر از یک سرگرمی نیست. البته هنرمندانی را دیده ام که حرفی برای گفتن ندارند.
منبع: كاراموند
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب