خاطرات یك روزنامه نگار قدیمی؛
شهر قم در سال ۱۳۱۰
به گزارش کاراموند، قم هر قدر به قم نزدیک می شدیم طوفان و باد و گرد و غبار شدیدتر می شد و شن های بیابان بیشتر زحمت می داد و می خواست نشان بدهد که این بیابان های بی آب و علف و لم یزرع نتیجه موقعیت طبیعی ایران است و ساکنین این مملکت هنوز نتوانسته اند در مقابل این عوامل طبیعی: خشکی، بی آبی و کمی باران، طوفان و بادهای عجیب مقاومت نموده و از طرق دیگر جلوی طبیعت ایستادگی نمایند.
شهر قم بواسطه حرم حضرت معصومه (س) و حضور علما همیشه اهمیت ویژه ای داشته است. از طرفی بواسطه این که شهر قم شاهراه مواصلاتی شمرده می شود همیشه در سفرنامه ها و خاطرات جهانگردان و سیاحان حضوری الزامی داشته است. متن زیر نمونه ای از این سفرنامه ها است که در سال ۱۳۱۰ به نگارش درآمده است و وضعیت شهر قم را شرح داده است.
عباس مسعودی مدیر مسوول روزنامه اطلاعات در ارتباط با سفرش به قم در نوروز ۱۳۱۰ در روزنامه اطلاعات سال ۱۳۱۰ نوشت:
امسال جراید در اثر تصمیم واحد خود موفق شدند استفاده خوبی در روزهای نوروز یا بهترین اعیاد ملی ایران بنمایند و اگر بتوانند این تصمیم را هر سال در این موقع بگیرند و از این تعطیلی ممتد با تجدید دماغ و فکر و روح خود استفاده نمایند خیلی بموقع و مناسب خواهد بود.
ممکنست گفته شود که جراید یک مملکتی نباید تعطیل کنند و همانطور که در میان ملل راقیه معمول است روزنامه ها در روزهای تعطیل جمعه و سایر تعطیل های رسمی هم باید انتشار یابد این نظر صحیح است، برای اینکه تعطیل در ادارات جراید دنیای متمدن هیچ قدم نمی گذارد و جراید خارجی با تعطیل آشنا نیستند و اساسا انتشار جراید در ایام تعطیل دو برابر می گردد برای اینکه مردم فراغت دارند استراحت خیال دارند و می توانند از جراید بیشتر استفاده نمایند اما متاسفانه تفاوت زندگی ما و کارکنان مطبوعات خارجه به حدی است که بتوان مقایسه کرد.
اگر آنها در تمام مدت سال یک روز تعطیل نمی کنند دلیلش روشن است. هر کارگر و مستخدم و عضو روزنامه مخصوصاً هیأت تحریریه جراید بطور قطع هر سه ماه یا شش ماه تعطیل ممتد یک ماهه دارند که در این تعطیل می توانند قوای فکری و جسمی خودرا تقویت نموده و باردیگر آماده کار شوند ولی در تمام ایران کدام موسسه را سراغ دارید که کارکنانش هر شش ماه یک بار به تعطیل به قصد استراحت فکر و آرامش خیال و تجدید قوا بروند؟
کار یک نواخت خسته کننده است کار بدون تفریح دماغ را فرسوده و فکر را محدود می سازد. اگر خوب در زندگی اجتماعی عمومی دقیق شوید می بینید هیچ دسته و طبقه ای نیست که پروگرامی در کار خود قایل شده و ساعاتی را برای تفریح و استراحت خویش تعیین و بر طبق آن رفتار نمایند. اشخاصی هستند که معتقدند زندگی باید روی مدار نظم و ترتیب سیر کند و برای نیل به این مقصود اهتمام و جهد هم می نمایند ولی تصمیمات آنها در قبال زندگی عمومی محو و حتما دچال اختلال می گردد.
در هر حال باید به تفریح و استراحت فکر بیش از این توجه داشت و هر قدر ممکنست زندگی را روی پروگرام و صحیح استوار ساخت تا بتوان در کارها موفقیت یافت و کامیابی حاصل نمود. بنابر این اگر جراید تهران اقدام به تعطیل سیزده روزه عید نمودند باید به آنها کاملاً حق داد؛ برای اینکه برای کارکنان جراید با وجود کثرتِ کار مخصوصاً کار دماغی هیچ موردی جهت استفاده از تعطیل وجود ندارد تعطیل های رسمی و هفتگی هم طوری نیست که بتواند خستگی و فرسودگی را رفع نموده مورد استفاده قرار گیرد.
از این قسمت که بگذریم به یک موضوع مهم تری بر می خوریم و آن آشنا و آگاه شدن هیات مطبوعات است به زندگی اجتماعی و اوضاع و احوال مردم ولایات و چه موردی بهتر که از این قبیل تعطیل ها استفاده شده با مسافرت به نقاط مختلفه‌ی مملکت روحیات مردم به دست آمده طرز زندگی، اخلاق، عادات و نقصها امور اجتماعی آنها را از نزدیک مشاهده کرده و حتی المقدور مطالعات خودرا مورد استفاده قرار دهند.
هر شهری در نظر ساکنین شهر دیگر تازگی های زیادی دارد. همانطور که هر مملکتی نزد مملکت دیگر تازگی دارد. الان در شهر تهران هیچ چیز جلب توجه ما را نمی کند اما وقتی یک نفر اصفهانی جدیدالورود به تهران می آید هزاران موضوع تازه از اخلاق، عادات، گفتار، وضعیت شهر، ساختمان ها و غیره نظر او را جلب می نماید که برای او فوق العاده تازگی دارد.
فرقی نمی کند یک نویسنده آلمانی در شهر برلن موطن خود هیچ موضوع تازه ای از اخلاق و عادات اجتماعی نمی تواند به دست بیاورد؛ برای اینکه خود وی در آن محیط پرورش یافته و با آن عادات و رسوم انس گرفته است ولی همان آلمانی وقتی به پاریس می رود هزاران چیز تازه نظر او را جلب می کند که می تواند روی آن کتاب ها بنویسد.
اطلاع یافتن از زندگی اجتماعی و عمومی مخصوصاً برای تیپ روزنامه نگار فوق العاده لازم است و بطوریکه ذکر شد این قسمت را هیچ کس جز خود مدیران و یا نویسندگان جراید با مسافرت های خود به اطراف نمی توانند بر عهده بگیرند؛ بطورمثال مخبر و نویسنده ای که در کاشان اقامت دارد تحت تأثیر محیط و اخلاق و عادات اجتماعی قرار گرفته و هیچ گاه نمی تواند مطالبی جز ورود حکومت یا تمجید فلان مأمور یا بارندگی و گرمی هوا و خوبی و بدی محصول و این قبیل اخبار چیز دیگری بنویسد کسی می تواند تازگی هایی در شهر کاشان پیدا کند که از خارج بر آن محیط وارد شده باشد.
در هر حال تصمیم بنده در روزهای عید این بود که هم چند روزی را در خارج تهران با فراغت خیال به سر برده و هم از نزدیک شهر تاریخی و باعظمت اصفهان و شهر صنعتی کاشان و شهر مهم و دارالعلم قم را دیده به طرز فکر، اخلاق، عادات و رسوم اجتماعی ساکنین آن آگاه شده وضعیات شهر و نقصها امور اجتماعی و عمومی آنها را نیز دیده و تا حدودی که حافظه ام قادر باشد مطالب قابل مذاکره و بحث را به استحضار سایر هموطنان آنها برسانم و چنانچه نواقصی در قسمت های اجتماعی دارند خودشان مرتفع ساخته و اگر در قسمت هایی که مربوط به ادارات مربوطه دولتی محتاج به اقداماتی است، توجه اولیای امور جلب شده اصلاحات لازمه به عمل آید بنابر این تعطیل عید را از هر حیث مغتنم و مفید دانسته، مورد استفاده قرار دادم و امیدوار هستم که در شماره های آتی بتوانم خاطرات مسافرت خودرا در چند شماره به استحضار خوانندگان گرام برسانم.
موقعیت شهر قم
صدی ده نفر مسافرینی که از قم می گذرند داخل شهر قم را نمی بینند و حرکت خودرا از هر نقطه طوری قرار می دهند که بدون توقف در این شهر از یک طرف وارد شده و از جانب دیگر بیرون بروند. این حس بدبینی بین عابرین قم به قدری شیوع یافته است که خیلی از اشخاص را دیدم توقف شب را در میمه بین راه قم و اصفهان و بیتوته کردن در قهوه خانه آنجا را به ماندن در قم ترجیح می دادند؛ در صورتیکه اگر مختصر توجهی از جانب خود مردم نسبت به رفع نقصها موجود به عمل آید، نه فقط این بدبینی مرتفع می گردد بلکه اهالی قم از پرتو این کثرت عبور و مرور از فقر و وضعیت ناگوار فعلی نجات خواهند یافت.
قم دو موقعیت مهم و برجسته دارد: یکی اینکه یک مکان مقدس و شریف و زیارتگاه مسلمین است که نه فقط از اطراف و اکناف ایران زائران زیادی همیشه به این شهر وارد می شوند که مطابق احصائیه صحیح بطور متوسط روزی بیش از سه هزار نفر زائر در این شهر وجود دارد بلکه از ممالک مجاور نیز دستجات زائرینی به این شهر وارد می شوند و عده‌ی مسافرینی که به قصد زیارت قم وارد می شوند بمراتب بیش از مسافرینی است که به مشهد می روند؛ برای اینکه از نقطه نظر موقعیت دیگر این شهر که یک قسمت است عده واردین به این شهر فوق العاده بیش از خراسان می باشد.
موقعیت دوم این شهر شایان توجه بسیاری است؛ برای اینکه برای مسافرت به هر نقطه از مرکز ایران و جنوب و جنوب شرق و غرب ایران باید از قم عبور کرد. قم با داشتن این دو موقعیت الان باید از شهرهای پر ثروت و مترقی ایران باشد؛ در صورتیکه اگر آثار با عظمت زاویه مقدسه را برداریم و از اصلاحات بلدی که در این اواخر شده است چشم بپوشیم قم یک شهر کثیف و خراب و غیر قابل مسکون و مردمان آن در نهایت انحطاط و عقب ماندگی زندگی می کنند و تا حدی می توان احساسات بدبینی عابرین این شهر را تایید نمود.
صحرای خشک و لم یزرع بیابان بی آب و علف خط تهران به قم به سرعت برق از نظر می گذشت و جز تأثر و تأسف چیزی در ما ایجاد نمی کرد. مسافرین اتومبیل همه آقایان هیأت عامله‌ی شیر و خورشید سرخ ایران بودند که برای انجام کار خیر و تأسیس مریضخانه عازم قم بودند. چمن زارها، صحاری سبز و خرم، مناظر قشنگ، جنگلها، قراء و آبادی های متصل به هم ملل راقیه را همه دیده بودند و به این اراضی بایر خشک، که تا دیده و توانایی داشت درخت و سبزه دیده نمی شد حسرت می خوردند و طبیعت را مقصر می دانستند. کمی دور شدیم طبیعت رخساره‌ی خودرا نشان داد طوفان و باد عجیبی بیابان را تیره و تار کرد.
شن های بیابان مثل سوزن به چهره ها فرو می رفت. اتومبیل از سرعت خود نمی کاست و در مقابل این طبیعت مقاومت می کرد. هر قدر به قم نزدیک می شدیم طوفان و باد و گرد و غبار شدیدتر می شد و شن های بیابان بیشتر زحمت می داد و می خواست نشان بدهد که این بیابان های بی آب و علف و لم یزرع نتیجه موقعیت طبیعی ایران است و ساکنین این مملکت هنوز نتوانسته اند در مقابل این عوامل طبیعی: خشکی، بی آبی و کمی باران، طوفان و بادهای عجیب مقاومت نموده و از طرق دیگر جلوی طبیعت ایستادگی نمایند.
مقاومت و برابری در مقابل طبیعت هم کار مشکلی است. هیچ تردید نیست که محیط ایران آب و هوای این مملکت عوامل، طبیعی کوه های ممتد و مرتفع همه دست به هم داده و روزگار ساکنین این مملکت را این طور سخت و صعب کرده اند و شاید همین عوامل طبیعی رفته رفته انرژی و استعداد و احساسات را در میان مردم زایل کرده است. و الا در هیچ کجای عالم مردمی قانع تر و فقیرتر از اهالی این مملکت مخصوصاً ساکنین شهرهای کوچک و قرا و قصبات مملکت نخواهید یافت که اگر طبیعت با این مردم موافقت داشت با وجود هوش و ذکاوت جبلی و حس کار در مردم ایران مملکت آبادتر و مردم سعادتمند بودند.
منبع: karamond.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب